Saponiny to naturalne związki glikozydowe, wykazujące zdolności do zmniejszania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych, oraz do hemolizowania krwinek czerwonych. Aglikony tych związków (sapogeniny) mają budowę triterpenową lub steroidową.
Glikozydy saponinowe nazywa się również saponozydami.
Saponiny są substancjami glikozydowymi. Ze względu na budowę chemiczną aglikonu (sapogeniny) można podzielić je na saponiny triterpenowe i steroidowe.
W przypadku saponin triterpenowych aglikon ma najczęściej strukturę β-amyryny, z grupą -OH w pozycji C3. Ponadto w aglikonie występują inne grupy hydroksylowe i karboksylowe.
W przypadku saponin steroidowych, aglikon ma budowę steranu z cyklicznym ugrupowaniem w pozycji 17. Aglikon ma 27 atomów C. Do struktury steranu podstawiane są różne podstawniki tlenowe.
Część cukrowa saponin triterpenowych złożona jest z kilku (do 12) cukrów prostych i przyłączona najczęściej do grupy hydroksylowej w pozycji C3 lub C17. W przypadku saponin steroidowych przyłączenie następuje najczęściej w pozycji C3 lub C26. Glikon saponiny może być prosty lub rozgałęziony, może też mieć pojedynczy (monodesmozydy) lub podwójny (bidesmozydy) łańcuch cukrowy. Saponiny posiadające w swoim aglikonie grupę karboksylową mają charakter kwaśny. Podobnie jest w przypadku występowania kwasu ursolowego w części cukrowej związku. Jeśli w strukturze cząsteczki nie występują takie elementy to związek ma charakter obojętny.
Ostatnia aktualizacja: 2017-05-20