Reklama:

Leki roślinne o działaniu wykrztuśnmym

Przed przeczytaniem tego artykułu zaznaj się wstępem w: Leki roślinne o działaniu przeciwkaszlowym.

Medical photo created by drobotdean - www.freepik.com

W przypadku kaszlu mokrego stosujemy surowce o działaniu wykrztuśnym. Większość z nich zawiera związki czynne, które da się zaliczyć do jednej z 3 grup chemicznych:

• alkaloidów
• saponin
• olejków eterycznych

Alkaloidy - w przypadku tej grupy związków, zastosowanie może mieć jeden surowiec zawierający alkaloid - emetynę. Związek ten wykazuje między innymi właściwości wykrztuśne i wymiotne. Jest to związane z jego drażniącym działaniem na błonę śluzową żołądka i znajdujące się w niej zakończenia nerwu błędnego. Dochodzi wtedy do odruchowego zwiększenia wydzielania śluzu w oskrzelach i w rezultacie, pobudzenia i ułatwienia wykrztuszania. Surowcem zawierającym ten alkaloid jest:

• Ipecacuanhae radix - Korzeń ipekakuany FP XI

Saponiny to kolejne związki, które po podaniu doustnym podrażniają śluzówkę żołądka i na drodze odruchowej zwiększają wydzielanie wodnistego śluzu w oskrzelach, co z kolei nasila i ułatwia odkrztuszanie. Surowce o działaniu wykrztuśnym zawierające saponiny to:

• Saponariae radix - Korzeń mydlnicy FP IV
• Primulae radix - Korzeń pierwiosnki FP XI
• Verbasci flos - Kwiat dziewanny FP X
• Hederae helicis folium - Liść bluszczu
• Glycyrrhizae radix - Korzeń lukrecji FP IV

Olejki eteryczne - część z nich, po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, jest wydalanych z organizmu przez drogi oddechowe. Drażnią one wtedy błonę śluzową oskrzeli, prowadząc do nasilonej sekrecji śluzu i pobudzenia ruchu rzęsek wyścielających drogi oddechowe. Prowadzi to ostatecznie do nasilenia odruchu kaszlu. Do surowców wykrztuśnych, których działanie związane jest z obecnością olejków eterycznych zaliczamy:

• Thymi herba - Ziele tymianku pospolitego FP XI
• Pini gemmae - Pączki sosny
• Anisi Fructus - Owoc anyżku FP XI
• Pimpinellae radix - Korzeń biedrzeńca
• Foeniculi amari fructus - Owoc kopru włoskiego odmiany gorzkiej XI
• Eucalypti folium - Liść eukaliptusa FP XI
• Serpylli herba - Ziele macierzanki FP XI
• Inulae radix - Korzeń omanu FP IV

Ipecacuanhae radix - Korzeń ipekakuany FP XI

Cephaelis ipecacuanha - Wymiotnica prawdziwa i
Cephaelis acuminata - Wymiotnica zaostrzona

Surowiec zawiera alkaloidy pochodne izocholiny : emetynę, cefelinę i psychotrynę. Ponadto saponiny, związki żywicowe i skrobię.

Surowiec wywołuje odruch wykrztuśny lub, w większych dawkach, wymiotny. Działa również skutecznie na niektóre formy czerwonki pełzakowatej. Zabija motylicę wątrobową. Obecnie praktycznie nie stosowany w ziołolecznictwie europejskim.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Ipecacuanhae radix.

Saponariae radix - Korzeń mydlnicy FP IV

Saponaria officinalis L. - Mydlnica lekarska Zdjęcia rośliny

Substancjami czynnymi surowca są saponiny trójterpenowe. Innymi składnikami są polisacharydy oraz substancje tłuszczowe.

Saponiny podrażniają błonę śluzową żołądka, wywołując odruch kaszlu i pobudzając czynności wydzielnicze błony gardła i oskrzeli, co prowadzi do rozrzedzenia zalegającego śluzu i wywołania odruchu kaszlu. Wyciągi z surowca wzmagają wytwarzanie żółci.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Saponariae radix.

Primulae radix - Korzeń pierwiosnka XI

Primula officinalis Jacq.- Pierwiosnka lekarska

Primula officinalis Jacq.- Pierwiosnka lekarska

Zawiera saponiny trójterpenowe ( prymulasaponina A). Ponadto garbniki, olejek eteryczny, cukry i glikozydy fenolowe.

Wyciągi z surowcowa powodują rozrzedzenie zalegającego w drogach oddechowych śluzu i wywołują odruch kaszlu.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Primulae radix.

Verbasci flos - Kwiat dziewanny FP X

Verbascum thapsus - Dziewanna drobnokwiatowa
Verbascum densiflorum - Dziewanna wielkokwiatowa
Verbascum phlomoides - Dziewanna kutnerowata

Surowiec zawiera polisacharydy i saponiny (werbaskosaponina). Inne ważne substancje czynne to flawonoidy (rutozyd, diosmina) i irydoidy. Surowiec ma działanie osłaniające i wykrztuśne. Wykazuje także właściwości przeciwwirusowe.

Może być z powodzeniem stosowany w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych z utrudnionym odkrztuszaniem wydzieliny i w leczeniu grypy.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Verbasci flos.

Hederae helicis folium - Liść bluszczu

Hedera helix - bluszcz pospolity

Hedera helix - bluszcz pospolity

Związki czynne surowca to saponiny trójterpenowe, flawonoidy i kumaryny.

Surowiec wykazuje dodatkowo działanie wykrztuśne oraz, w mniejszym stopniu, rozkurczowe, przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne.

Glycyrrhizae radix - Korzeń lukrecji FP IV

Glycyrrhiza glabra L. - Lukrecja gładka

Glycyrrhiza glabra L. - Lukrecja gładka

Związki czynne surowca to saponiny trójterpenowe (glicyryzyna) oraz flawonoidy. Mniejsze znaczenie mają zawarte w surowcu: sacharoza, żywice, skrobia, betanina i glukoza.

Surowiec działa wykrztuśnie, ma też działanie przeciwzapalnie na błony śluzowe przewodu pokarmowego. Z tego powodu lukrecja może być stosowana w chorobie wrzodowej.

Thymi Herba - Ziele tymianku pospolitego FP XI

Thymus vulgaris L. - Tymianek pospolity

Thymus vulgaris L. - Tymianek pospolity

Najważniejsze substancje czynne zawarte są w olejku i są to: tymol i karwakrol. Oprócz tego surowiec zawiera garbniki i trójterpeny (kw. ursolowy, oleanolowy).

Wyciągi z surowca wzmagają samoistny ruch nabłonka rzęskowego górnych dróg oddechowych. Powodują zwiększenie ilości wydzielanego śluzu i ułatwiają odkrztuszanie. Zawarte w olejku związki fenolowe działają aktywnie wykrztuśnie i bakteriobójczo. Związki goryczowe zawarte w surowcu pobudzają wydzielanie soku żołądkowego. Surowiec jest stosowany najczęściej w nieżytach górnych dróg oddechowych, stanach zapalnych jamy ustnej i gardła.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Thymi Herba.

Pini gemmae - pączki sosny

Pinus sylvestris - Sosna zwyczajna

Surowiec zawiera olejek eteryczny, związki goryczowe, garbniki i witaminę C

Pączki sosny są stosowane w nieżytach dróg oddechowych jako środek wykrztuśny. Zewnętrznie, w bólach mięśniowych i reumatycznych. Rzadko jako środek moczopędny.

Anisi Fructus - Owoc anyżku FP IX

Pimpinella anisium L. - Biedrzeniec anyż

Głównym składnikiem olejku zawartego w surowcu jest trans anetol (ok 85%), występują także, w małych ilościach, aldehyd anyżowy i dwuanetol. Oprócz olejku, surowiec zawiera leukoantycjanidyny, tłuszcz i białka.

Surowiec pobudza wydzielanie błon śluzowych w gardle, krtani i tchawicy, pobudza również ruch nabłonka rzęskowego. Wyciągi z surowca zwiększają czynność wydzielniczą w przewodzie pokarmowym i dodatkowo zmniejszają napięcie mięśni gładkich jelit. Wyciągi z surowca wzmacniają laktację i nadają mleku właściwości wiatropędne.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Anisi Fructus.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: .

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: .

Serpylli herba - ziele macierzanki

Thymus serpyllum - Macierzanka piaskowa

Związki czynne to olejek eteryczny, zawierający głównie tymol i karwakrol. Oprócz tego surowiec zawiera flawonoidy.

Surowiec o działaniu podobnym do tymianku, ale słabszym. Wykazuje właściwości wykrztuśne i przeciwbakteryjne. Poprawia procesy trawienia.

Eucalypti folium - Liść eukaliptusa

Eucaliptus globulus - Eukaliptus gałkowy

Surowiec zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest eukaliptol. Inne substancje czynne surowca to garbniki i triterpeny.

Wyciągi z surowca są stosowane jako środki wykrztuśne i antyseptyczne w infekcjach górnych dróg oddechowych, zapaleniu oskrzeli lub zatok. Olejek eteryczny z surowca stosowany jest zewnętrznie jako środek rozgrzewający w bólach reumatycznych.

mgr farmacji Łukasz Ejsmont
Data: 2021-08-15