Reklama:

Roślinne leki przeciwgorączkowe i napotne

Jednym z podstawowych objawów większości chorób infekcyjnych jest gorączka. Jest to jeden z gamy naturalnych mechanizmów obronych, z których korzysta organizm w celu zwalczenia patogenów. Pozwala ona na nasilenie odpowiedzi immunologicznej organizmu. Nadmierna lub długotrwała prowadzi jednak do osłabienia i wyniszczenia. Dlatego też stosuje się leki o działaniu przeciwgorączkowym*. Aktualnie w arsenale medycyny zastosowanie ma wiele silnych i skutecznych preparatów syntetycznych, niemniej czasami warto sięgnąć po słabsze i znane od wieków preparaty pochodzenia roślinnego o działaniu przeciwgorączkowym - określane są one popularnie jako surowce napotne. Warto jednak zaznaczyć, że piśmiennictwo fachowe wyraźnie rozróżnia leki przeciwgorączkowe (antipyretica) od napotnych (diaphoretica). Te pierwsze działają silniej i wykazują najczęściej dodatkowe działanie przeciwzapalne.
Roślinne leki p/gorączkowe stosuje się z powodzeniem w leczeniu stanów podgorączkowych i nieznacznej gorączki. W przypadku umiarkowanej lub silniejszej gorączki większe znaczenie mają oczywiście leki syntetyczne z grupy NLPZ-ów.

* strategia prawidłowego stosowania leków przeciwgorączkowych to odrębny temat, którego nie chcę tu rozwijać.

Gorączkę podzielić możemy na:

• 37,5 - 38,0 °C - stan podgorączkowy
• 38,0 - 38,5 °C - gorączka nieznaczna
• 38,5 - 39,5 °C - gorączka umiarkowana
• 39,5 - 40,5 °C - gorączka znaczna
• 40,5 - 41,0 °C - gorączka wysoka
• >41 °C - gorączka nadmierna

W roślinnych lekach przeciwgorączkowych substancjami czynnymi są najczęściej salicylany, rzadko chinina. W surowcach o działaniu napotnym jako frakcja czynna dominują flawonoidy.

Surowce przeciwgorączkowe

• Salicis cortex - kora wierzby
• Populi gemmae - pączki topoli
• Ulmariae flos - kwiat wiązówki błotnej
• Filipendulae ulmariae herba - ziele wiązówki FP XI
• Cinchonae cortex - kora chinowca
• Qinine - chinina

Surowce napotne

• Sambuci flos - Kwiat bzu czarnego FP XI
• Tiliae inflorescentia - Kwiat lipy FP XI
• Rubi idaei fructus - Owoc maliny

Salicis cortex - Kora wierzby FP X

Salix sp. - korę uzyskuje się z różnych gatunków wierzb.

Główne związki surowca to glikozydy salicylowe (salicyna, salikortyna, populina). Oprócz tego kwasy fenolowe, garbniki i flawonoidy.

Surowiec wykazuje umiarkowane działanie przeciwgorączkowe, przeciwzapalne i przeciwbólowe. Działa łagodniej od syntetycznych salicylanów (np. aspiryny). Nie wykazuje również tylu co one działań ubocznych. Nie ma wpływu na krzepliwość krwi. Zawarte w surowcu garbniki wykazują lekkie działanie ściągające, a flawonoidy lekkie działanie moczopędne.
Wskazania: W leczeniu dolegliwości reumatycznych oraz bóli krzyża. Tradycyjnie jako lek przeciwgorączkowy w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Salicis cortex - Kora wierzby FP X.

Populi gemmae- pączki topoli

Populius nigra - Topola czarna

Populus nigra - Topola czarna (topola nadwiślańska)

Pączki topoli zawierają glikozydy fenolowe (salicynę, populinę), fenolokwasy, garbniki i flawonoidy.

Zastosowanie podobne jak kory wierzby - przeciwgorączkowe i napotne, ale słabsze działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe. Surowiec ma zastosowanie jako składnik mieszanek o działaniu p/gorączkowym i moczopędnym.

Ulmariae flos - kwiat wiązówki błotnej lub

Filipendulae ulmariae herba - ziele wiązówki FP XI

Filipendula sp. - Wiązówka

Filipendula ulmaria - wiązówka błotna

Składniki czynne to glikozydy salicylowe, olejek eteryczny (salicylan metylu), garbniki i flawonoidy.

Wykazuje działanie przeciwgorączkowe i napotne, oraz p/zapalne, żółciopędne i ściągające. Stosowany najczęściej jako składnik mieszanek ziołowych o działaniu p/gorączkowym - w chorobach infekcyjnych, lub mieszanek o działaniu przeciwreumatycznym np: Reumosan, Reumacherb.

Cinchonae cortex - kora chinowca

Cinchona pubescens Vahl. (C.succirubra Pav.) - Chinowiec omszony

Główne substancje czynne to alkaloidy, pochodne chinoliny: chinina, chinidyna. Ponadto zawiera garbniki katechinowe i gorzkie glikozydy trójterpenowe.

Obecnie surowiec o marginalnym znaczeniu - co wynika głównie z dużej ilości działań niepożądanych. Zawarty w surowcu alkaloid - chinina - ma działanie przeciwmalaryczne i przeciwgorączkowe. Drugi z alkaloidów zawarty w tym surowcu - chinidyna - wykazuje działanie przeciwarytmiczne. Wywary z kory, ze względu na ich gorzki smak, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i apetyt.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii:Cinchonae cortex - kora chinowca

Quinine - Chinina

Alkaloid kory chinowca, o działaniu przeciwmalrycznym, przeciwgorączkowym i przeciwbólowym - u nas praktycznie niestosowana w lecznictwie. Ze względu na niezwykle gorzki smak jest wykorzystywana w niewielkich ilościach jako dodatek do żywności.

Sambuci flos - Kwiat bzu czarnego FP XI

Sambucus nigra L. - Bez czarny

Zawiera flawonoidy, kwasy fenolowe oraz niewielkie ilości garbników.

Surowiec ma właściwości napotne i moczopędne. Zwiększa elastyczność i zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych. Ma zastosowanie jako łagodny środek napotny w przeziębieniach i innych schorzeniach przebiegających z niewielką gorączką. Słabe działanie napotne wykazuje również inny surowiec uzyskiwany z bzu czarnego - Sambuci fructus, czyli owoc bzu.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Sambuci flos - Kwiat bzu czarnego FP XI.

Tiliae flos - Kwiat lipy FP XI

Tilia sp. - Lipa

Tilia cordata - Lipa drobnolistna
Tilia piatyphyllos - Lipa wielkolistna

Surowiec zawiera flawonoidy, olejek eteryczny, śluzy, garbniki, kwasy organiczne i sterole.

Surowiec działa napotnie i słabo p/zapalnie. Wykazuje też pewne działanie uspokajające. Kwiat lipy jest stosowany jako środek napotny w stanach gorączkowych, oraz jako środek osłaniający w nieżytach dróg oddechowych.
Preparat: Lipomal

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Tiliae flos - Kwiat lipy FP XI.

Rubi idaei fructus - Owoc maliny

Rubus idaeus L. -Malina właściwa

Zawiera kwasy organiczne, flawonoidy, witaminy (vit. C, E, B).

Ma działanie napotne. Stosowany jest tradycyjnie w przeziębieniach jako łagodny środek p/gorączkowy i witaminizujący.
Preparat: Rubital.

mgr farmacji Łukasz Ejsmont
Data: 2021-02-28