Reklama:

Leki roślinne w leczeniu zaparć.

Literatura medyczna definiuje zaparcie jako stan, w którym dochodzi do wydłużenia okresów pomiędzy wypróżnieniami. Pamiętać jednak należy, że częstotliwość wypróżnień jest cechą osobniczą i waha się u ludzi od 3 na dobę do 3 w tygodniu. Dlatego wydłużenie okresów pomiędzy wypróżnieniami należy rozpatrywać z uwzględnieniem indywidualnego rytmu wypróżnień.

Jeżeli wypróżnienia następują rzadziej, przez okres powyżej 3 miesięcy, to mówimy o zaparciach nawykowych. Występują one najczęściej u kobiet po 60 roku życia. Zaparciom towarzyszy szereg objawów. Najczęściej są to uczucie pełności w żołądku, wzdęcia, kurczowe bóle brzucha. Najczęstszą przyczyną jest tryb życia (mała ilość ruchu, niewłaściwa dieta). Do ich rozwoju mogą się przyczynić również niektóre leki np.: przeciwbólowe, psychotropowe lub moczopędne.

Leczenie zaparć nawykowych

Postępowanie należy oprzeć w pierwszej kolejności na następujących działaniach:

• diecie bogatej w owoce i błonnik
• zadbanie o dostateczne ilości płynów
• zwiększenie aktywności fizycznej

W leczeniu zaparć nawykowych stosuje się też surowce śluzowe, które zalicza się do łagodnych środków przeczyszczających.

Surowce śluzowe o działaniu przeczyszczającym przyjmuje się bezpośrednio, w postaci całej lub rozdrobnionej. Surowiec miesza się z zimną wodą i natychmiast wypija (przed wydzieleniem się śluzu). Należy popić dużą ilością wody. Surowiec pęcznieje w przewodzie pokarmowym, hamując resorpcję zwrotną wody w jelitach, co prowadzi do zwiększenia objętości mas kałowych i zmiany ich konsystencji. Dochodzi do nasilenia perystaltyki, co ułatwia przesuwanie treści jelita.
W przypadku większości z tych surowców przeciwwskazaniem jest wiek poniżej 6 lat.
Trzeba pamiętać, że forma podania surowca śluzowego ma duże znaczenie, gdyż maceraty z surowca (kleiki) mają zastosowanie, ale jako środki powlekające, stosowane w leczeniu biegunki. Surowce te mogą być też stosowane w przypadku uszkodzeń odbytu, hemoroidów i po zabiegach operacyjnych, w celu ułatwienia defekacji.
Ze względu na adsorpcję innych leków przez śluzy należy zachować co najmniej 1 godzinny odstęp w ich podawaniu.

Surowce śluzowe stosowane jako leki przeczyszczające:

• Psyllii semen - Nasienie płesznika FP XI
• Plantaginis ovatae semen - nasiona babki jajowatej FP XI
• Plantaginis ovatae seminis tegumentum - Łupina nasienna babki jajowatej FP XI
• Lini semen - Nasienie lnu FP XI

Psyllii semen - Nasienie płesznika FP XI

Lini semen - Nasienie lnu FP XI

Linum usitatissimum - Len zwyczajny

Surowiec zawiera śluz (3-6%) i tłusty olej (do 40%) . Oprócz tego glikozydy cyjanogenne np. linamaryna - znajdujące się wewnątrz nasienia lnu.

Podawane doustnie, nasiona lnu mają działanie przeczyszczające. Wynika to z pęcznienia śluzów w przewodzie pokarmowym, oraz lekkiego działania drażniącego glikozydów cyjanogennych (rozdrobnione nasiona).
Maceraty z surowca stosowane zewnętrznie mają działanie zmiękczające i przeciwzapalne. Zastosowane wewnętrznie, po podaniu doustnym, powlekają przełyk i ściany żołądka, utrzymują się na nich przez długi czas i chronią przed środkami drażniącymi. Ich działanie ochronne obserwuje się również w górnych drogach oddechowych.
Osoby z nadwagą powinny przyjmować nierozdrobnione siemię lub odtłuszczony surowiec ze względu na wysoką wartość energetyczną rozdrobnionego, nieodtłuszczonego surowca.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Lini semen.

Leki stosowane w leczeniu zaparć krótkotrwałych

W przypadku takich dolegliwości zastosowanie mają często surowce antrachinonowe. Surowce te wykazują silne działanie przeczyszczające. Działają one około 8-14 godzin od podania, dlatego aplikuje się je na noc. Mechanizm działania opiera się na 'drażnieniu' ścian jelita, co prowadzi do pobudzenia perystaltyki oraz wydzielania płynów do światła jelit.
Leki zawierające te surowce nie powinny być stosowane dłużej niż przez jeden tydzień. Długotrwałe ich stosowanie jest niekorzystne, gdyż może doprowadzić do upośledzenia samoistnej perystaltyki jelit - tak zwanego 'rozleniwienia jelit' i konieczności ciągłego sięgania po te preparaty. Pamiętać też należy, że wykazują one wiele działań niepożądanych np: przekrwienie narządów miednicy mniejszej, zwiększone krwawienia menstruacyjne.
Surowców tych nie można stosować w przypadku stanów zapalnych jelita, choroby Crohna, u dzieci do 12 roku życia i u kobiet w ciąży. Nie należy stosować ich przez dłuższy czas.

Surowce antrachinonowe:

• Rhei radix - Korzeń rzewienia FP XI
• Sennae folium - Liść senesy FP XI
• Sennae fructus acutifoliae - Owoc senesu egipskiego FP XI
• Sennae fructus angustifoliae - Owoc sensu indyjskiego FP XI
• Frangule cortex - Kora kruszyny FP XI
• Aloe barbadensis - alona barbadoska FP XI
• Aloe capensis II - alona przylądkowa FP XI
• Rhamni (cartharticae) fructus - owoc szakłaka
• Rhamni purshianae cortex - kora szakłaka amerykańskiego FP XI

Rhei radix - Korzeń rzewienia FP XI

Rheum palmatum- Rzewień palczasty
Rheum officinale - Rzewień lekarski

Zawiera antranozwiązki (3%) . Występują także żywice, garbniki.

Surowiec zawiera dwie grupy substancji o przeciwstawnych kierunkach działania: antrazwiązki i garbniki. Surowiec w małych dawkach działa wstrzymująco, w większych przeczyszczająco. Gorzki smak pobudza apetyt.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Rhei radix.

Sennae folium - Liść senesu FP XI

Cassia angustifolia - Strączyniec indyjski
Cassia acutifolia - Strączyniec egipski

Głównymi składnikami są senozydy. Oprócz tego flawonoidy, śluzy i żywice.

Liście senesu charakteryzują się szybkim, w porównaniu z innymi surowcami antrachinonowymi, działaniem: 6-8 godzin. Surowiec posiada również słabe działanie żółciopędne.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Sennae foliu.

Sennae fructus - Owoc senesu

Sennae fructus - owoc strączyńca

Cassia sp. - Strączyniec

Surowiec o podobnym działaniu do liści senesu.

Frangulae Cortex - Kora kruszyny FP XI

Rhamnus frangula L. - Kruszyna pospolita

Związki czynne to antrazwiązki, w śladowych ilościach związki flawonoidowe, saponiny i alkaloidy peptydowe.

Surowiec jest stosowany jako lek przeczyszczający oraz żółciopędny.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: .

Aloe barbadensis - alona barbadoska FP XI,
Aloe capensis II - alona przylądkowa FP XI,

Aloe ferrox - aloes uzbrojony,
Aloes sp.

Surowcem jest sok wypływający ze ściętych liści aloesu. Sok ten pozbawia się związków żywicowych, a następnie suszy w naturalnych warunkach. Zawiera związki antrachinonowe głównie aloinę.

W małych dawkach wykazuje działanie pobudzające trawienie, w większych działa przeczyszczająco. Z aloesów uzyskuje się również inne surowce: żel aloesowy i sok - nie mają one jednak właściwości przeczyszczających.

Więcej o surowcu znajdziesz w monografii: Aloe barbadensis - alona barbadoska FP XI.

mgr farmacji Łukasz Ejsmont
Data: 2023-02-15