Garbniki są stosowanymi od wieków substancjami roślinnymi, które mają zdolność „garbowania” surowej skóry na trwałą skórę przemysłową. Dzieje się tak w wyniku tworzenia trwałych połączeń chemicznych między cząsteczkami garbników, a cząsteczkami białek. Prowadzi to do koagulacji białka. Mówi się wtedy o działaniu ściągającym (adstringentia) garbników, co wykorzystywane jest przez człowieka w medycynie.
W wyniku kontaktu błon śluzowych z garbnikami dochodzi do powstania naich powierzchni ochronnej warstwy skoagulowanego białka. Utrudnia to wnikanie w głębiej położone tkanki czynników drażniących czy uszkadzających. To właśnie z tego powodu stosuje się garbniki w stanach zapalnych błon śluzowych, skóry czy drobnych zranieniach. Wykazano również, że niewielkie ilości garbników mogą przenikać do położonych głębiej tkanek gdzie obkurczają drobne naczynia krwionośne, hamują ruchy leukocytów i unieczynniają histaminę,dodatkowo ograniczając stan zapalny. Stwierdzono ponadto, że działając odwadniająco na włókna nerwowe nieznacznie zmniejszają takie odruchy bólowe jak swędzenie i pieczenie.
W przypadku zastosowania wewnętrznego, opisane wyżej właściwości garbników powodują powstanie ochronnej warstwy na błonach śluzowych przewodu pokarmowego, w tym i błony śluzowej jelit, co zabezpiecza je przed działaniem substancji wywołujących biegunki. Dodatkowo garbniki wykazują pewne działanie przeciwbakteryjne. Z tych powodów nadają się świetnie jako środki przeciwbiegunkowe (antidiarrhoica). W przypadku zastosowania wewnętrznego, należy zwrócić uwagę na garbniki skondensowane, które charakteryzują się w tym przypadku większą trwałością i bezpieczeństwem niż garbniki hydrolizujące.
Do innych, mniej znanych zastosowań garbników należy ich wykorzystanie jako odtrutek przy zatruciach większością alkaloidów lub metali ciężkich. Garbniki wiążą te substancje tworząc z nimi połączenia kompleksowe. Połączenia te mają jednak ograniczoną trwałość i z czasem mogą ulegać rozpadowi, co prowadzi do ponownego uwalniania toksyn. Dlatego po podaniu odtrutki zawierającej garbniki, wskazane jest podanie środków przeczyszczających. Należy również pamiętać, że stosowanie garbników w przypadku zatruć niektórymi alkaloidami i metalami (kokainą, atropina, morfiną, arsenem, rtęcią) daje mierne rezultaty, z powodu słabego wiązania tych konkretnych toksyn.
Ostatnia aktualizacja: 2006-11-20