Surowce "purynowe"

• Semen Coffeae - Nasienie kawy
• Folium Theae - Liść herbaty
• Embrio Colae - Zarodek Kola
• Semen Cacao - Nasienie kakaowca
• Pasta Guarana - Guarana
• Herba Mate - Ziele Mate

Semen Coffeae - Nasienie kawy

Rośliny: Coffea arabica, C. liberica
Rodzina: Rubiaceae

Coffea arabica Zdjęcie:Thomas Schöpke

Rośliny te uprawiane są w krajach tropikalnych, a pochodzą z Afryki. Obecnie jej największe uprawy znajdują się w Brazylii. Roślina ta jest krzewem do 6 metrów wysokości.
Owocem jest podłużnie jajowata jagoda wielkości śliwki. Po dojrzeniu ma barwę ciemnofioletową, w środku dwa nasiona.
Nasiona suszy się w suszarniach, pozbawia łupiny nasiennej, a następnie praży w temperaturze 200 -250 C. Dochodzi do rozpadu połączeń alkaloidów z garbnikami.
Surowiec zawiera od 0,7 do 2,5 % kofeiny (związanej z garbnikami i kwasem chlorogenowym), teobrominę, teofilinę (w śladowych ilościach). Ponadto tłuszcze i garbniki. Ma działanie pobudzające.

Folium Theae - Liść herbaty

Roślina: Camelia sinensis (Thea sinensis)- herbata chińska
Redzina: Theaceae

Camellia sinensis Zdjęcie: AxelBoldt

Roślina jest krzewem o wysokości do 2 m. Pochodzi prawdopodobnie z Chin. Jest uprawiana w kilku odmianach, w paru regionach świata np. Indii i na Cejlonie. W zależności od sposobu przygotowania wyróżniamy kilka postaci tego surowca.

• Herbata zielona - świeżo zebrane liście poddaje się stabilizacji poprzez 8 - 10 minutowe podgrzewanie ( unieczynnienie enzymów). Następnie surowiec suszy się w suszarniach. Dzięki stabilizacji zachowane zostają połączenia garbników z alkaloidami. <>Herbata czarna - świeżo zerwane liście pozostawia się aż do zwiędnięcia., potem ugniata do wydzielania soku. Pozostawia w celu fermentacji. Potem suszy. W trakcie tego procesu dochodzi do zmian pierwotnego składu. Powstaje miedzy innymi olejek.
• Herbata żółta - jest to herbata poddana niepełnej fermentacji.

Surowiec zawiera alkaloidy purynowe: kofeinę (do 4,5%), teobrominę (do 0,5%), i teofilinę (do 0,04%). Ponadto garbniki katechinowe do 20%, saponiny, flawonoidy i rozpuszczalne fluorki.

Działanie: Pobudza OUN. Ma działanie ściągające. Ze względu na zawartość garbników może być stosowana jako odtrutka przy zatruciach metalami ciężkimi. Popularna używka.

Embrio Colae - Zarodek Kola

Synonim: Semen Colae

Rośliny: Cola vera, Cola acuminata, Cola nitida
Rodzina: Sterculiacae

Embrio Colae Zdjęcie: Łukasz Ejsmont

Roślina jest krzewem pochodzącym z Afryki zachodniej. Surowiec stanowią zarodniki nasion lub liścienie wymienionych gatunków zawierających wymaganą ilość alkaloidów. Zarodek zawiera zespół alkaloidów purynowych, głównie kofeiny (do 2,5%) i mniejsze ilości teobrominy i teofiliny. Ponadto w surowcu występują garbniki katechinowe, skrobia i małe ilości tłuszczu. Więcej znajdziesz na stronie Semen Colae.

Semen Cacao - Nasienie kakaowca

Roślina: Theobroma Cacao
Rodzina: Sterculiaceae

Semen Cacao Z zasobów Agricultural Research Service

Roślina pochodzi z Ameryki, ale jej największe uprawy znajdują się obecnie w Afryce. Jest wysokim drzewem. Owoc ma kształt ogórkowaty. W jego wnętrzu znajduje się około 40 nasion.
Proces obróbki surowca jest dość skomplikowany. Owoce poddaje się tygodniowej fermentacji w temperaturze około 60^oC. Następnie praży się je w temperaturze 140^oC. W tych warunkach owoc rozpada się na łupinę nasienną i liścienie.
Liścienie są wykorzystywane do otrzymywania tłuszczu nazywanego masłem kakaowym (Butylum cacao, Oleum cacao) oraz kakao. Liścienie zawierają do 4% teobrominy, śladowe ilości kofeiny. Ponadto garbniki katechinowe, tłuszcz i skrobię. W łupinie nasiennej znajduje się prawie 100% teobrominy.

Pasta Seminum Paulliniae (Pasta Guarana) - Guarana

Rośliny: Paullinia cupana - Cierniopląt guarana (syn: Osmęta beczkowata, Paulina guarana)
Rodzina: Sapindaceae - mydleńcowate

Paullinia cupana - Cierniopląt guarana Żródło: Koehler's Medicinal-Plants 1887

Guarana jest pnączem występującym w całym dorzeczu Amazonki. Często jednak przyjmuje postać wiecznie zielonego, płożącego się krzewu. Owoce tej rośliny zawierają jedno duże, czarne nasiono. Zawiera ono znaczne ilości alkaloidów purynowych, głównie kofeiny (4-6%), oraz w mniejszych ilościach teobrominę (do 0,17%) i teofilinę (do 0,06%). Innymi, mniej znaczącymi substancjami zawartymi w tym surowcu są garbniki katechinowe (do 12%), saponiny, związki mineralne oraz skrobia.
Działanie guarany wynika głównie z obecności kofeiny. Znajduje ona zastosowanie przy zmęczeniu psychicznym i fizycznym. Zalecana jest w stanach depresyjnych, ma działanie adaptogenne. Zmniejsza również uczucie głodu, stąd jej zastosowanie w preparatach odchudzających.

Guarana i jej właściwości znane są w Europie od XVIII wieku. Jednak swoją światową karierę zaczęła robić dopiero pod koniec XX wieku. W Polsce była praktycznie nieznana do końca zeszłego stulecia.

Owoce guarany zbiera się ręcznie, poddaje procesowi 2-3 dniowej fermentacji, a następnie oczyszcza pozostawiając jedynie nasiona. Te, po osuszeniu poddawane są kilkugodzinnemu prażeniu. Otrzymany w ten sposób surowiec nazywa się ziarnem guarany. Ziarno to może zostać zmielone na proszek guarana, który po zmieszaniu z wodą lub sokiem nadaje się do spożycia. Zmielona guarana bywa również mieszana z wodą, a następnie formowana w laseczki lub kulki i suszona. Ta postać również wykorzystywana jest do sporządzania napojów. W Europie takie postacie guarany spotyka się jednak bardzo rzadko. Jest za to stosowana w postaci tabletek zawierających wyciągi z niej. Staje się również coraz częstszym dodatkiem do napojów energetyzujących i innych środków spożywczych o takim działaniu. Jest też czasami składnikiem preparatów o działaniu odchudzającym.

Mate Folium - Liść mate, syn: Yerba Mate, Paraguay tea

Rośliny: Ilex paraguariensis - Ostrokrzew paragwajski
Rodzina: Aquifoliaceae - ostrokrzewowce

Liście ostrokrzewu paragwajskiego Żródło: Wikipedia

Ostrokrzew paragwajski jest wiecznie zielonym drzewem osiągającym zwykle około 6-8 metrów. Występuje w Ameryce Południowej zarówno w stanie dzikim jak i w postaci upraw. Surowcem są liście ostrokrzewu, wysuszone bezpośrednio po zbiorze (najpierw krótko w temperaturze 90-100^oC, a następnie dosuszane w niskiej temperaturze).
Liście te zawierają alkaloidy purynowe: kofeinę (0,2-2%), teobrominę (0,2-0,5%) i teofilinę (0,05%), flawonoidy, saponiny triterpenowe, kwasy fenolowe, witaminy i olejek eteryczny.

Działanie Yerba Mate wynika głównie z obecności kofeiny. Wykazuje ona działanie pobudzające i moczopędne. Podnosi poziom cukru we krwi, przyspiesza rozpad tłuszczów w tkankach - co prowadzi do uruchomienia zasobów energetycznych organizmu. Działanie to przypisuje się głównie połączeniu kofeiny z kwasami kawoilochinowymi. Napary z Yerba Mate zmniejszają uczucie zmęczenia fizycznego i psychicznego, stosuje się je również pomocniczo w dietach odchudzających.

Oprócz znaczenia zdrowotnego Yerba Mate ma także duże znaczenie społeczne i kulturalne. Jest bardzo popularnym napojem w Paragwaju, Argentynie, Urugwaju i Brazylii. Przyrządzana jest tam w specyficzny, wręcz obrzędowy sposób, w specjalnych naczyniach zwanych mate oraz guampa.
Pomimo wielu korzystnych dla zdrowia działań istnieją doniesienia o zwiększonej zachorowalności na niektóre nowotwory w populacjach spożywających duże ilości tradycyjnie przygotowywanej Yerba Mate. Badania te, pomimo iż rzucają cień na stosowanie tego zioła, nie są jednak w pełni jednoznaczne, między innymi ze względu na duże użycie innych, rakotwórczych używek w tych populacjach.

Ostatnia aktualizacja: 2011-01-31