Kumaryna – jest związkiem, który powstaje podczas suszenia surowców roślinnych zawierających glikozydy kwasu o-hydroksycynamonowego. Kumaryna jest lotną substancją i nadaje tym surowcom charakterystyczny zapach suszonego siana. Jest trudno rozpuszczalna i jako jedyna z grupy kumaryn nie fluoryzuje w świetle UV.
Kumaryna wykazuje właściwości spazmolityczne, ma także działanie uspokajające, niestety stwierdzono, że działa szkodliwie na wątrobę, prowadząc do jej uszkodzeń. Istnieją również (niepotwierdzone) przypuszczenia,. że może ona działać rakotwórczo. W związku z tym nie stosuje się jej w medycynie jako leku. Znalazła za to zastosowanie w kosmetyce jako środek zapachowy i aromatyzujący.
Melilotozyd – jest to występujący w nostrzyku żółtym (Malilotus officinalis) glukozyd kwasu trans-o-hydroksycynamonowego. W trakcie suszenia surowca jego część podlega hydrolizie i przekształceniu do wolnej kumaryny. Melilotozyd jest więc jej naturalnym prekursorem.
Umbeliferon – 7-hydroksykumaryna. Jest to jedna z najczęściej spotykanych w przyrodzie kumaryn. Występuje w roślinach z rodzin: Umbelifere Solanaceae, Compositae i innych. Jest jednym ze składników olejku eterycznego rumianku pospolitego. Zwykle występuje w wolnej postaci (aglikonu). Umbeliferon posiada zdolność do absorbcji ultrafioletowej części widma słonecznego - należy więc do tak zwanych substancji fotochronnych. Z tego względu pochodne tego związku (np octan umbeliferonu) znalazły zastosowanie przy produkcji kosmetyków przeciwsłonecznych.
Herniaryna – 7-metoksykunaryna. Nazwa pochodzi od połonicznika nagiego (Herniaria glabra), z którego wyizolowano tą kumarynę. Występuje również w innych roślinach np w rumianku pospolitym (Anthodium Chamomillae). Często towarzyszy innej kumarynie - umbeliferonowi i ma podobne do niego działanie.
Eskulina – jest to 6-glikozyd eskuletyny. Występuje przede wszystkim w korze kasztanowca - Aesculum hippocastanum. W innych roślinach spotyka się ją rzadko. Dzięki hamowaniu aktywności hialuronidazy poprawia szczelność i elastyczność drobnych naczyń krwionośnych - wykazuje więc działania podobne do witaminy P. Zmniejsz lub zatrzymuje krwawienia. Eskulina znalazła zastosowanie w leczeniu hemoroidów, owrzodzeń i żylaków podudzi. Dzienne dawki doustne to 30 - 75 mg. Stosuje się ją również przy produkcji preparatów światłochronnych, gdyż dobrze absorbuje promieniowanie z zakresu UV.
Psolaren – jest to związek zaliczany do furanokumaryn. Charakteryzuje się on działaniem fotouczulającym – czyli zdolnością do znacznego zwiększania wrażliwości skóry na światło. Związki tego typu w połączeniu ze światłem słonecznym powodują z reguły bolesne i poważne reakcje skórne. Mimo tego przykrego i czasem niebezpiecznego działania substancje tego typu znalazły zastosowanie w leczeniu choroby zwanej bielactwem. Stosuje się wówczas naświetlania promieniami UV po wcześniejszym podaniu psolarenu lub jego mniej toksycznych pochodnych.
Ksantotoksyna – jest to pochodna psolarenu (a dokładnie 8-metoksypsolaren), i podobnie jak on wykazuje silne właściwości fotouczulające, ma jednak słabsze działanie toksyczne i z tego względu znalazła większe zastosowanie w leczeniu bielactwa i łuszczycy niż psolaren. Ksantotoksyna stanowi główny składnik czynny owoców aminka większego (Ammi majus), występuje również w innych roślinach z rodziny Umbelliferae. Jest stosowana w Polsce jako lek o nazwie Oxoralen. Działanie ksantotoksyny związane jest z łączeniem się tego związku (pod wpływem promieniowania UV) z zasadami pirymidynowymi DNA.
Wisnadyna – nazwa tej piranokumaryny wskazuje, że występuje ona w owocach aminka egipskiego – Fructus Ammi visnaga. Jest ona głównym związkiem czynnym tego surowca. Wisnadyna działa rozszerzająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, oskrzeli i naczyń wieńcowych. Wykazano również, że ta furanokumaryna zmniejsza stężenie lipidów i cholesterolu we krwi. Pomimo tego działania preparaty zawierające wisnadynę wykorzystywane były przede wszystkim w leczeniu choroby wieńcowej i dusznicy bolesnej, rzadziej, pomocniczo w kamicy żółciowej i nerkowej. Obecnie, w dobie o wiele skuteczniejszych leków, wykorzystanie tego związku w lecznictwie jest marginalne.
Aflatoksyny – jest to grupa związków, których struktura opiera się na szkielecie kumarynowym. Obecnie poznano kilkanaście związków zaliczanych do tej grupy. W celu ich usystematyzowania podzielono je na serie np. A, B czy C. Aflatoksyny wytwarzane są przez grzyby pleśniowe z rodziny Aspergillus (przede wszystkim Aspergillus flavus). Związki te należą do kancerogenów – nawet ich małe ilości prowadzą do powstawania nowotworów, szczególnie wątroby. Większe, jednorazowe dawki prowadzą do ciężkich uszkodzeń tego narządu. Ze względu na występowanie pleśni grzyba Aspergillus flavus w pewnych produktach spożywczych może dochodzić czasami do ich skażenia aflatoksynami. Do najbardziej “zagrożonych” produktów należą: różnego rodzaju bakalie, zwłaszcza orzeszki ziemne oraz zboża.
Ostatnia aktualizacja: 2005-10-20